‘वर्तमान अवस्थामा मत्स्यपालन र मत्स्यपालन उत्पादनहरूले  जीडीपी मा १.३४% र एजीडीपी मा ४.२% योगदान गर्दछ। हालको कुल राष्ट्रिय माछा उत्पादन ८६,५४४ एमटी, जसमध्ये २५% माछा पालनले योगदान गरेको छ र ७५% जलचर्याबाट आएको छ।’

विश्वमा मत्स्यपालन खाद्य पोषण सुरक्षाका लागि जीविकोपार्जनको स्रोत भएको छ। नेपालमा पनि मत्स्यपालन सब भन्दा छिटो वृद्धि हुने कृषिको उप-सहायकहरू मध्ये एक हो। वर्तमान अवस्थामा मत्स्यपालन र मत्स्यपालन उत्पादनहरूले  जीडीपी मा १.३४% र एजीडीपी मा ४.२% योगदान गर्दछ। हालको कुल राष्ट्रिय माछा उत्पादन ८६,५४४ एमटी, जसमध्ये २५% माछा पालनले योगदान गरेको छ र ७५% जलचर्याबाट आएको छ। नेपालमा मत्स्यपालनको स्थिति राम्रो हुँदै गइरहेको थियो तर दुर्भाग्यवश कोभिड-१९ को महामारीले नेपाल लगायत सम्पूर्ण विश्व यसको सिकार भयो। मानव जाति मात्र प्रभावित नभई यस महामारीले कृषि क्षेत्रलाई लगातार बाधित गराउँदै छ र जलजन्य क्षेत्र पनि यसको सिकार हुँदै छ।

कोभिड-१९ महामारीले मत्स्यपालनको विभिन्न क्षेत्रहरूमा नकारात्मक असरहरू गरेको छ र अवस्था द्रुत रूपमा विकसित हुँदै गइरहेको छ। नेपालमा महामारी भित्रिए सँगै यातायातको (वायुमार्ग र सडक मार्ग) प्रतिबन्धले गर्दा बजारको बन्देजबाट यो क्षेत्र पीडित छ। ताजा माछा र सौन्दर्य माछा आपूर्तिका माध्यमहरू को लागी यातायात बन्द भएको कारण र खाना दिने सेवा क्षेत्रहरू (जस्तै होटेल, रेस्टुरेन्ट र खानपान सुविधाहरू, स्कुल र पार्टी प्यालेसहरि सहित) को बन्द द्वारा पुरै प्रभावित छ। प्रशोधन क्षेत्र पनि बन्द छ। ग्राहक तथा व्यापारीहरूको माग निकै कम को कारण मत्स्य किसानहरू ठुलो क्षतिको सामना गर्नु परेको छ। सब भन्दा प्रभाव भुरा ढुवानीमा ह्याचरीकर्ताहरूले पाएका छन्।

राष्ट्रद्वारा लागू गरिएको लकडाउन साथै यातायात र सीमा प्रतिबन्धको कारण माछासँग सम्बन्धित उत्पादन सामाग्रीहरू (भुरा, शुद्ध माउको नस्ल, फुल, दाना, मत्स्य सँग सम्बन्धित सामाग्री आदि)को व्यापारमा व्यावहारिक कठिनाइ भएको छ। अन्तर्राष्ट्रिय उडानहरू रद्द भएकाले विशेष गरी एक्वैरियम (रङ्गिन) माछाको आयात शून्य छ । भुरा, दाना र सम्बन्धित जलचर वस्तुहरू (उदाहरण औषधि खोप,) को अभाव पनि देखिन थालेको छ । कर्मचारीहरूको यातायात र यात्रा प्रतिबन्धको कारण उद्योग साथै फार्मको सञ्चालन गर्न बाधा पुगेको छ।

मागमा आएको गिरावट र उचित मूल्य किसानले नपाउनुका कारण देशका केही भागहरूमा माछा पालन उत्पादन रोकिने वा निकै कम हुने देखिन्छ। धेरै क्षेत्रहरूमा खुद्रा बिक्री वितरणमा बन्द भएको कारण उत्पादन बिक्री नभएको र जीवित माछाको भण्डारण पोखरीमै गर्दा खानाका लागि उच्च लागत र माछाको मृत्युको ठुलो जोखिम भएको देखिन्छ। क्यान र अन्य संरक्षित माछा उत्पादनहरूले लामो समय कोल्ड स्टोरेजमा राखी महामारीको सुरुवातमा फाइदा उठाएको पाइएको छ।केही बजारहरूमा आपूर्तिकर्ताहरूले स्थापित खुद्रा विक्रेताहरूबाट ताजा माछा बिक्री प्रतिस्थापन गर्न उपभोक्ताहरूलाई प्रत्यक्ष आपूर्ति उपलब्ध गराउने तरिकाहरू विकास गरेका छन् ।महामारीको अवधि र गम्भीरताका सम्बन्धमा अझै धेरै अनिश्चितताहरू छन्, तसर्थ लामो समयसम्म बजार मन्दीले यस क्षेत्रमा दीर्घकालीन रूपान्तरण ल्याउन बिक्ल्प खोज्न जरुरी देखिन्छ।

केही उपायहरू हुन सक्छन् जुन कोभिड -१९ को कारण मत्स्यपालनको क्षेत्रलाई अगाडि बढ्नको लागि मद्दत गर्न सकिन्छ। जस्तैः
• सर्वप्रथम सबैभन्दा कमजोर समूहहरू र क्षेत्रहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्दै मत्स्यपालन र सम्बन्धित क्षेत्रको आपूर्ति चेनहरूलाई समर्थन र पुनः सुरु गरेर खाद्य र पोषण सुरक्षा सुनिश्चित गर्नु पर्ने देखिन्छ।
• कोभिड -१९ को प्रभावहरूले मत्स्यपालनमा गरेको असरप्रति यसका सबै क्षेत्र समावेश गरी एक संक्षिप्त नीति विकास गर्ने।
• माछा पालन उद्यमी, मत्स्य किसानहरूलाई र माछा मारी जीविकोपार्जन गर्ने जात जातिलाई सक्दो अनुदानको, व्याज छुट लगायत अन्य सुविधा व्यवस्था गर्ने।
• सम्बन्धित केन्द्रीय मन्त्रालयहरू, प्रदेश सरकार, स्थानीय सरकार , उद्योग प्रतिनिधिहरू र अन्य सरोकारवालाहरूसँग समन्वय गरी स्थितिको अनुगमन गर्ने, नीति, व्यवस्थापन र प्राविधिक सल्लाह प्रदान गर्ने, साथै आपूर्ति शृङ्खला अनुकूलनको लागि प्राविधिक सहयोग पुराउने।
• अन्तर्राष्ट्रिय र राष्ट्रिय मत्स्य कार्यालयहरू (बालाजु, जनकपुर, हेटौँडा, भैरहवा), अन्तर सरकारी सङ्गठनहरू, अनुसन्धान केन्द्रहरू र विभिन्न सङ्घ-संगठनहरू सँग माछा र जलचर्या प्रणालीमा हुने कुनै सम्भावित जोखिमहरू आकलन गर्ने, सूचना र प्रतिक्रियाको समन्वय गर्दै सो महामारीले उत्पन्न गरेको समस्या निर्मूल पार्दै जाने ।
• माछाको भुरा, दाना, माउ माछा र अन्य मत्स्यपालन सम्बन्धी सामाग्रीहरूको सहज आपूर्ति र ढुवानी र व्यवस्थापनका लागि उचित यातायातको सहज गर्नु अहिलेको तत्काल आवश्यकता हो।