सडकको किनारामा आरामको सम्भावना छैन, न त ड्युटीको घडीमा विश्रामको अवसर। तैपनि, नागढुंगा जस्ता नाकामा खटिने ट्राफिक प्रहरीहरू चुपचाप आफ्नो कर्तव्य निर्वाह गरिरहेका छन्।

काठमाडौँ। सडकको एक कुनामा माटोको ढिस्को। त्यसमै थकित मुद्रामा बसेका एक ट्राफिक प्रहरी–पोसाकमा अनुशासित, तर अनुहारमा गहिरो थकानको छायाँ। पछाडि रङ्गबिरङ्गी गाडीहरू जाममा फसेका छन्–बस, ट्रक, कार र नागढुंगाको अवरोधमा थिचिएका यात्रुहरू।

यो कुनै फिल्मको दृश्य होइन–राजधानीको प्रमुख नाकामा कार्यरत सुरक्षाकर्मीहरूको यथार्थ चित्र हो, जसले रात र दिनको भिन्नता बिर्सेर सडक सुरक्षामा खटिरहेका छन्।

राज्यको मौनता र समाजको क्षणिक सहानुभूति बीच अल्झिएका ट्राफिक प्रहरीको सेवा निरन्तर जारी छ-सडकको छेउमा, माटोको ढिस्कोमै थकान बिसाउँदै उनीहरू आफ्नो कर्तव्य पूरा गरिरहेका छन्।

उपत्यकाको श्वास थुनिएको ठाउँ: नागढुंगा
नागढुंगा काठमाडौँ उपत्यकाको प्रमुख नाका हो। राजधानी प्रवेश गर्ने सवारीसाधनको मुख्य द्वार भएकाले यहाँ दैनिक हजारौँ सवारीको चाप हुन्छ। तर, सहज यातायात मार्ग हुनुपर्नेमा नागढुंगा समस्याको पर्याय बनेको छ। ढिलो सडक विस्तार, सुस्त निर्माण प्रगति र अस्थायी व्यवस्थापनका कारण यहाँको ट्राफिक जाम सामान्य बनिसकेको छ।

विशेषगरी राति मालवाहक ट्रकहरूको अत्यधिक चापले बिहानसम्म स्थिति भयावह हुन्छ। त्यही जाम, अव्यवस्था र अप्ठ्यारो परिस्थितिमा खटिन्छन् ट्राफिक प्रहरीहरू। उनीहरू व्यक्तिगत पीडा, थकान र स्वास्थ्यलाई पन्छाउँदै सडकमा अनुशासन कायम राख्न जुटिरहेका छन्। तर, बढ्दो सवारी चाप र अव्यवस्थित सडकले उनीहरूको मौनता सीमा नाघिसकेको छ।

कहिलेकाहीँ सवारी चालक र यात्रुको व्यवहारले उनीहरू आवेशमा आएर नागरिकमाथि हातपात गरेको पनि देखिन्छ र सुनिन्छ। विज्ञहरूका अनुसार, नागरिक र राज्यको व्यवहारले प्रहरीहरू यस्तो अवस्थामा पुग्ने गर्छन्। यद्यपि, यस्ता घटना सीमित छन्। तर, सडकमा खटिने प्रहरीको पीडा कसैले नबुझ्ने उनीहरूको गुनासो छ।

भाइरल भिडियोले उजागर गरेको मौन यथार्थ
सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भएको एउटा भिडियोले ट्राफिक प्रहरीको मौन संघर्षलाई उजागर गरेको छ। धुलाम्मे सडकमा, पसिनाले निथ्रुक्क भिजेको शरीर लिएर माटोको ढिस्कोमा क्षणिक विश्राम लिइरहेका प्रहरी। उनलाई न छायाँ छ, न चिसो पानी, न त आरामको चौकी।

त्यो थकित शरीरमा पनि प्रतिबद्धताको भाव मिसिएको छ, जसले देखाउँछ–ट्राफिक प्रहरीको ड्युटी केवल सवारी व्यवस्थापनमा सीमित छैन, यो सेवा हो। असहजतालाई आत्मसात् गरेर जनताको पक्षमा उभिने चेतनाको सेवा।
तर, भिडियोमा देखिएका प्रहरीको नाम, ठेगाना वा अवस्था कतै सार्वजनिक भएको छैन। सम्बन्धित निकायले यसबारे अनुसन्धान गरिरहेको छ।

हेर्नुहोस् सामाजिक सञ्जालको यो भिडियो।

यो त केवल एक उदाहरण हो। यस्ता दृश्य हामीले बारम्बार देखिरहेका छौँ।

ट्राफिक प्रहरीको नदेखिने पीडा
ट्राफिक व्यवस्थापन भन्नु लठ्ठी उठाएर सिग्नल दिनु मात्र होइन–यो मानसिक धैर्य, शारीरिक सहनशीलता र निरन्तर दबाबसँगको सङ्घर्ष हो।

रातभर सुत्न नपाउने, समयमा खाना नपाउने, गर्मीमा घाम र जाडोमा चिसो खेप्नुपर्ने। तर, राज्यले धेरैजसो ठाउँमा न विश्राम कक्ष बनाएको छ, न पोषणयुक्त खाना उपलब्ध गराएको छ, न शौचालय वा आरामको कोठा। ड्युटी रोटेसन पनि सहज छैन।

एक प्रहरी भन्छन्, “यस्तो अप्ठ्यारो अवस्थामा पनि काम गर्नुपर्ने बाध्यता छ। यसले स्वास्थ्यमा समस्या ल्याउनुका साथै परिवारमा पनि नकारात्मक असर परेको छ। चाडपर्वमा समेत घर जान पाइँदैन।”

उनी थप्छन्, “कसैको गाडी बिग्रियो भने ट्राफिक प्रहरीतिरै आँखा पर्छ। कसैलाई तुरुन्त अस्पताल पुर्‍याउनुपर्‍यो भने अगाडि दौडने पनि हामी नै हौँ। तर, हामी एक छिन थकित मुद्रामा बस्दा त्यही क्षण सञ्जालमा भाइरल बन्छ।”

“रेस्पेक्ट हिम, सलुट छ” जस्ता भाइरल पोस्टमा यस्ता टिप्पणी देखिन्छन्। तर, प्रहरीहरू भन्छन्, यो सम्मान लाइक र कमेन्टमा मात्र सीमित हुन्छ।

उनीहरूको भनाइ छ, “यो सम्मान तब मात्र सार्थक हुन्छ, जब ट्राफिक प्रहरीको सुविधाका लागि संरचनागत सुधार हुन्छ। आराम गर्ने ठाउँ, पिउने पानी, शौचालय, प्राथमिक उपचार–यी आधारभूत संरचना नहुँदा ‘सम्मान’ शब्द केवल भाषिक सजावट मात्र बन्छ।”

के राज्य संवेदनशील छ?
सामाजिक सञ्जालले प्रश्न उठाएको छ–के हामी ट्राफिक प्रहरीप्रति पर्याप्त संवेदनशील छौँ? के राज्यको ढिलासुस्ती, पूर्वाधारको कमजोरी र निर्माण कम्पनीको लापरबाहीको बोझ उनीहरूको काँधमा थोपरिनु जायज छ? यी प्रश्न गम्भीर छन्, तर उत्तर मौन छ।

यी प्रश्नलाई संस्थागत जिम्मेवारीमा बदल्न सकियो भने मात्र नागढुंगा जस्ता ठाउँमा खटिने प्रहरीको पीडा कम हुन सक्छ। प्रविधिले जाम कम गर्न सक्ला, तर मान्छेको थकान बुझ्न प्रविधि मात्र पर्याप्त हुँदैन–राज्यको दृष्टि र नागरिकको संवेदना जरुरी छ।

नागढुंगा मात्र होइन, तराईका तातो सडकदेखि पहाडका विकट बस्तीमा खटिने प्रहरीको अवस्था उस्तै छ। बाहिरी ड्युटीमा खटिँदा न आरामको ग्यारेन्टी छ, न त स्वास्थ्य सुरक्षाको सुनिश्चितता।