एउटा थाङ्ने कर्मचारीको अपुरो सपना « प्रशासन
Logo १६ चैत्र २०८०, शुक्रबार
   

एउटा थाङ्ने कर्मचारीको अपुरो सपना


कृष्णप्रसाद पराजुली

२१ पुस २०७५, शनिबार


थाङ्ने कर्मचारी

पश्चिम नेपालको गुल्मी जिल्ला, धेरैले यो जिल्लालाई लोकसेवाको उर्वर भूमी पनि भनेर चिन्ने गर्छन् । मध्यम वर्गीय समुदाय पनि भएर होला धेरैको जीवन निर्वाहको मुख्य श्रोत नै सरकारी सेवा रहेको छ । केही हुने खाने परिवार व्यापार व्यवसायमा छन् । केही युरोप अमेरिका तिर छन् । केही युवाहरू जीवन गुजार्नको लागि मरभूमीका देशहरूमा रगत र पसिना बगाउन बाध्य छन् । धेरैजसो पढेलेखेका युवाहरूको प्रमुख रोजाई भने सरकारी सेवा रहेको छ ।

यही पृष्ठभूमिमा गुल्मी जिल्लाको पश्चिम विकट गाउँ भनभनेमा आज भन्दा २८ वर्ष पहिले एक जना थाङ्ने बच्चाको जन्म भयो । (कर्मचारीलाई आजभोलि नथाङ्नेहरुले थाङ्ने उपमा दिएका छन् । आजको थाङ्ने कर्मचारी सानोमा पनि थाङ्ने नै थियो भन्ने आशयले बच्चालाई थाङ्ने उपमा दिइएको हो )। थाङ्ने बालक गाउँको ढुङ्गा-माटो सँग लडीबुडी गर्दै हुर्कँदै गयो । गाउँकै थाङ्ने स्कुलमा आफ्नो पढाई सुरु गर्‍यो । मान्छे थाङ्ने भए पनि उ पढाइमा भने अब्बल थियो । सधैँ कक्षामा प्रथम वा द्धितीय हुन्थ्यो । अतिरिक्त क्रियाकलापमा पनि सधैँ सक्रिय भई रहन्थ्यो । उ स्कुलमा सबैको प्यारो पनि थियो ।

उसले गाउँको स्कुलबाट प्रथम श्रेणीमा २०६३ सालमा एस.एल.सी पास गर्‍यो । पढाइमा मेहनती भएर पनि होला उसलाई धेरैले एसएलसी पछि विज्ञान पढ्नको लागी सल्लाह दिएका थिए । तर उसले विज्ञान पढ्ने सोच बनाएन बरु भविष्यमा सरकारी सेवामा जागिर खाने रहरले उसले व्यवस्थापन विषय पढ्यो । बुटवलको एउटा कलेजबाट उसले व्यवस्थापन सङ्कायमा प्रथम श्रेणीमा प्लस टु उत्तिण गर्‍यो । पारिवारिक पृष्ठभूमि पनि सरकारी सेवा भएकोले त्यति बेलासम्म उसमा सरकारी सेवा केही र कसरी जागिर खाने भन्ने केही ज्ञान भइसकेको थियो ।

प्लस टु पछि काठमान्डौको यात्रा तय गर्‍यो । काठमान्डौको सरकारी क्याम्पसबाट उसले व्यवस्थापनमा प्रथम श्रेणीमा स्नातक उत्तिण गर्‍यो । उसका केही साथीहरू एसएलसी पछि सो भन्दा माथि पढेनन् । कसैले प्लस टु सम्म मात्र पढे । केही हुने खानेहरू युरोप अमेरिका तिर गए । कोही जापान कोरिया तिर पैसा कमाउन गए । कोही भने जीवन निर्वाहको लागी खाडी मुलुकतिर गए । उसलाई भने सरकारी जागिर खाने हुटहुटीले डोराइरह्यो । भविष्यमा सरकारी जागिर खाने हो भनेर साथीहरूलाई सुनाउँदा साथीहरूले ‘अरे यार तिमी त भविष्यको सिडिओ’ भनेर पनि जिस्काउँथे । त्यही भएर पनि उसले निजामती सेवाको प्रशासन सेवामा रुचि बढाउँदै लगेको थियो । यो देशको प्रशासन क्षेत्रमा केही सुधार गर्नुपर्छ भन्ने सोच उसमा थियो ।

स्नातक पछि केही उसका साथीहरू निजी संघ संस्थामा जागिर खान थाले । कतिपय साथीहरू बैकतिर लागे । उसले पनि साथीहरूको लहलहैमा लागेर केही प्राइभेट बैङ्कमा जाँच दियो । तिन वटा चलन चल्तीका वाणिज्य बैङ्कमा उ छनोट पनि भयो तर उसमा सरकारी जागिर खाने भूतले सताई रहेको हुँदा ती बैँहरुमा जागिर खान गएन ।

स्नातक पछि उसले माथिल्लो तहको अध्ययनलाई रोक्यो । केही समय सरकारी जागिरको लागी तयारी गर्‍यो । करिब १ वर्षको बिचमा नेपाल राष्ट्र बैक, कृषि विकास बैङ्क र निजामती सेवाको नासु पदमा नाम निकाल्यो । उसका धेरै जसो आफन्त तथा साथीभाइहरूले उसलाई नेपाल राष्ट्रबैको जागिर खान सल्लाह दिए तर किन हो कुन्नि उसको मनले राष्ट्र बैङ्कको जागिर भन्दा निजामती सेवाको जागिरलाई ठिक ठान्यो । त्यसैले उसले न्याय सेवाको निजामती सेवा रोज्यो र सरकारले तोकेको ठाउँमा गएर काम गर्न थाल्यो ।

उसलाई लाग्यो, लोकसेवाको जागिर भनेको मेहनत गर्ने हो भने सजिलै निकाल्न सकिँदो रहेछ । उसले नासु पछि शाखा अधिकृतको तयारी गर्दै थियो । यही बेला यता देशमा नयाँ संविधान घोषणा भयो । नेपालको राजनीतिले कोल्टे फेर्‍यो । संविधान सभाबाट संविधान जारी भएकोमा उ पनि खुसी थियो । उ पनि अब यो देशको विकास र समृद्धिको लागी स्थाई सरकारको सदस्य भएकोमा गौरवान्वित थियो ।

जताततै विकास र समृद्धिको बहस सुरु भयो । सङ्घीय संरचना अनुसार सङ्घ, प्रदेश र स्थानीय तहको चुनाव सफलताको साथ सम्पन्न भयो । राजनीतिक रूपमा देशमा परिवर्तन भए पनि प्रशासनिक परिवर्तन भइसकेको थिएन । कर्मचारी समायोजनको मुख्य पाटो बाँकी नै थियो ।

कर्मचारी समायोजनलाई सहज बनाउन भनेर सरकारले कर्मचारी समायोजन ऐन जारी गर्‍यो । तर किन हो कुन्नि यो ऐन लागु गरिएन वा लागु गर्न दिइएन । हुन त यो देश प्रणालीमा चल्ने भन्दा पनि प्रणालीलाई व्यक्तिले आफू अनुकूल चलाउने देश हो भन्ने कुरा उसलाई राम्रो सँग थाहा थियो । आफू अनुकूलका कानुन बनाउन केही हाकिमहरू नेताहरूलाई समेत प्रभावमा पार्छन् भन्ने उसले सुनेको थियो सायद त्यही कारणले सो ऐन लागु भएन भन्ने उसलाई लाग्यो ।

यही सेरोफेरोमा उसले शाखा अधिकृत पास गर्‍यो । उसले न्याय र राजस्व रोजेन । जान चाहेको भए उ न्याय, राजस्व, लेखा वा लेखापरिक्षण सबैतिर पाउँथ्यो तर उ प्रशासन समूहमै बस्ने निधो गर्‍यो । किनकि सङ्घीयताले ल्याएको अवसरको उसले पनि उपयोग गर्न चाहन्थ्यो । आफ्नै जिल्लाको गाउँपालिकामा गएर प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत बन्ने उसले सपना बनाएको थियो । यही सपना बोकेर उ स्टाफ कलेजले प्रदान गर्ने आधारभूत प्रशासनिक तालिममा सहभागी बन्यो ।

जब उ शाखा अधिकृत तालिमको उद्घाटन सत्रमा पुगेर कर्मचारीका अभिभावक मन्त्रीको भाषण सुन्यो उसलाई सो भाषणले तिरिमिरी बनायो । अभिभावकले शत्रुलाई जस्तो व्यवहार देखाउनु भयो । नानाभाती गाली गर्नुभयो ।

बिचार धेरै साथीहरू भर्खर भर्खर निजामती सेवामा छिर्नु भएको थियो, जसको यो देशको प्रशासन बिगार्न कुनै गल्ती नै थिएन । लोक सेवाको योग्यता प्रणालीबाट योग्य ठहरिएर नै उहाँहरू आउनुभएको थियो तर अभिभावक ज्युले १० औ वर्ष काम गरेका कर्मचारीलाई झैँ चेतावनी शैलीमा गाली पो गर्न थाल्नु भयो । उसलाई त अभिभावकको उसका सन्तानप्रतिको व्यवहार पहिलिनै थाहा थियो, उ केही समय अगाडीबाटै अभिभावकज्यूको नजरमा “थाङ्ने” कर्मचारीमा परिणत भइसकेको थियो, त्यसैले उ चुप लाग्यो केही बोलेन । हुन त उ सँग बोल्ने हैसियत पनि त थिएन ।

हो, गल्ती गर्नेलाई अधिभावकले सम्झाउनु पर्छ । सम्झाउँदा समेत नमानेमा भाटा पनि बजाउनु पर्छ । तर भर्खर जन्मेका बच्चाहरू (भर्खर पास गरेका साथीहरू) लाई के ठिक के बेठिक थाहा नहुन पनि सक्थ्यो । सही मार्ग निर्देश  गरेर कार्य उत्प्रेरित गर्नुहोला भन्ने सबैको अपेक्षा थियो, उल्टो कर्मचारीलाई गाली गरेर पो जानुभयो । सबै मुखामुख गर्न थाले । तर केही बोल्न सकेनन् । जङ्गलको सिहँको अगाडी अरू जाबा भुसुनाको के चल्थ्यो । सबै जना, तै चुप मै चुप रहे ।

सधैँ सोचेको कहाँ हुँदो रहेछ र ! उसका इच्छा र आकाङंक्षा एकपछि अर्को गर्दै ओईलाउदै गए जति बेला हुँदाको ऐनलाई लत्ताएर सरकारले संसद् छलेर चोर बाटो प्रयोग गरी कर्मचारी समायोजन अध्यादेश जारी गर्‍यो । कलेज पढ्दा सिडिओ बन्न हौसला दिने साथीहरूको सपना यो अध्यादेशले पुरा नगर्ने भयो । प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत बनेर गाउँमै जाने सपना पनि चकनाचुर भयो । सबैभन्दा कान्छो अधिकृत भएर होला सबलै छोडेर रहेको ठाउँमा उ जानु पर्ने भयो । उसमा निराशा झाङ्गिदै गयो । स्थानीय तहमा गए पनि स्थानीय तहको माथिल्लो पदमा पुग्ने बाटो छैन । प्रदेशमा जाओस् प्रदेशको सचिव वा मुख्य सचिव हुने बाटो छैन । सङ्घमा बस्ने कुनै अधिकार उसलाई छैन । चारैतिर अन्योल र अन्धकार छ । जुन सेवा र सर्त अनुसार जुन सेवामा उ प्रवेश गरेको हो त्यो सबै प्रक्रियालाई लत्ताउदै लोकसेवा आयोगको महत्त्वपूर्ण परामर्शलाई समेत औचित्यहीन ठान्दै केही सीमित वर्गको स्वार्थमा ल्याइएको यो अध्यादेशले देशको प्रशासन भविष्यमा सबल होला कि अझ धेरै बिग्रेला उ आफै रनभुल्लमा छ । उसलाई नखाउ भने दिनभरिको सिकार खाऊ भने कान्छा बाउको अनुहार जस्तै भएको छ आजभोलि ।

अर्कोतिर, ठुलो सपना बोकेर निजामती सेवामा छिरेको उसको सपना के अब सधैका लागी सपना नै बन्ने हो त ? आजभोलि दिनरात यही प्रश्नले सताउँछ उसलाई । र, सोच्छ कतै मैले विगतमा निजामती सेवामा छिरेर कुनै गल्ती त गरिन ? निजामती सेवामा छिरेकोमा उसलाई पश्चात्ताप लाग्न थालेको छ । उसलाई अब डिप्रेसनको डर छ ।

Tags :
प्रतिक्रिया दिनुहोस