विषय विवेचना : श्रृंखला १

नेपाली अर्थतन्त्रको सन्दर्भ

परम्परागत पेशाका रुपमा रहीआएको निर्वाहमुखी कृषि
पर्याप्त औधोगिकीकरणविना नै सेवा क्षेत्रको ठूलो हिस्सा रहेको GDP संरचना
कामलाई सानो ठूलो भन्ने समाज
भूपरिवेष्ठित अवस्थिति
संरचनात्मक विभेदमा हुर्किएको समुदाय
शासकीय क्षमता कमजोर/ कमजोर वित्तीय सुशासन
वहुतहयुक्त खर्चिलो शासन व्यवस्था सञ्चालन गर्नुपर्ने राजनैतिक दिशानिर्देश

हाल रहेका ७ वटा सवालहरु

उत्पादन र उत्पादकत्व दुवै कमजोर/प्रतिस्पर्धात्मकता कम
वैदिसक मुद्रा आपूर्ति तथा गरिवी वढ्नबाट रोकेको रेमिटेन्स बढ्नुसट्टा घट्ने संकेत
खाद्यन्न, उर्जास्रोत तथा औषधीको आपूर्तिमा परनिर्भरता कायम
खर्चको मापदण्ड तथा नीतिमा आधारित वजेटको प्रयोग कमजोर
प्राकृतिक स्रोत साधनको प्रयोगलाई Innovation and prosperity सँग जोड्न नसक्नु
लगानी वातावरण तथा आर्थिक कुटनीति कमजोर रहनु
अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाउने खालको राजनीतिक समझदारीको कमी

आगामी कार्यदिशा

समृद्धि प्राप्तिका लागि आर्थिक एजेण्डालाई केन्द्रिय विषय बनाई सर्वपक्षीय प्रयास
स्थानीय संभावनाको खोजी एवं प्रयोगका अलावा शासकीय एजेन्ट, इकाइ र तहवीच सहकार्य एवं साझेदारी
यसअघि तयार भएका भौतिक, सामाजिक एवं मानवीय पूर्वाधारहरुको भरपूर प्रयोग
जलविद्युत र वैकल्पिक उर्जाको पर्याप्त उत्पादन गरी इन्धन आयात प्रतिस्थापन गर्ने
कृषि क्षेत्रमा आधुनिकिकरण र व्यवसायीकरण गर्ने गरी कृषि विकास रणनीतिलाई पूर्ण कार्यान्वयनमा लैजाने
पर्यटन क्षेत्रको विकास गर्ने, आन्तरिक तथा वाह्य पर्यटनलाई अर्थतन्त्रको प्रमुख आयामका रुपमा विकास गर्ने
स्वदेशी उद्योगधन्दाको Competitive क्षमताको विस्तार गर्ने, Land and air connectivity मा सुधार गर्ने
वैदेशिक रोजगारीबाट आर्जन भएको रकमलाई उत्पादक प्रयोग हुनेगरी नीति तथा कार्यक्रम तर्जुमा गर्ने
वजेट अनुशासन र वित्तीय जवाफदेहिताको कानूनी र व्यवस्थापकीय प्रवन्ध
समुत्थान क्षमतासहितको समुदाय, व्यवस्थित सहरीकरण र प्रविधिमैत्री कार्यप्रणालीको प्रयोग
संरचनात्मक सुधार र समायोजनका औजारहरुको संतुलित प्रयोग
वित्तीय र मौद्रिक नीतिको सन्तुलित प्रयोगका अलावा औधोगिक र व्यापारिक नीति रणनीतिको उचित हस्तक्षेपकारी र निजी क्षेत्रमैत्री ढाँचाको प्रयोग
राष्ट्रोन्नति र कार्यसंस्कृतिलाई केन्द्रिय विषय वनाउने, मेहनतसँगै इमान्दारिता
हरित अर्थतन्त्रको प्रवर्द्धन

भनिन्छ कि अर्थतन्त्र नै राज्यलाई सबल बनाउने आधार हो । गतिशील अर्थतन्त्रले मात्र सबलता बढाउँदछ र सबल अर्थतन्त्र भएमात्र लोकतन्त्र दिगो बन्न सक्छ । अहिलेको अर्थतन्त्र अन्तरनिर्भरतामा अडेको छ तर पनि संभव भएसम्म आत्मनिर्भरताका उपायहरुको अवलम्वन पनि सँगसँगै लैजानु आवश्यक छ । दिगोपन तथा सन्तुलित नीति तथा कार्यक्रमको प्रयोगबाट मात्र आजको अर्थतन्त्रले सही दिशा लिन सक्दछ ।