लन्डन । रुस–युक्रेन द्वन्द्वले गत महिना वस्तुको मूल्य अकासिएको छ । यसले विश्वव्यापी रुपमा उपभोक्ताहरूलाई ऊर्जादेखि खानासम्मका विभिन्न वस्तुहरूको लागि बढी तिर्नुपरेको छ।

तेल आपूर्ति अभावको डरले मूल्य अस्थिरता बढाएको छ। वैश्विक बेन्चमार्क ब्रेन्ट क्रूड प्रतिब्यारेल १०० अमेरिकी डलरभन्दा माथि आरामसँग पुगेको छ, जसले पम्पको मूल्य युरोपभर नयाँ उचाइमा पुर्‍याएको छ।

बेलायतमा पेट्रोल र डिजेलको मूल्यले ‘लगभग दैनिक’ रेकर्ड तोडेको छ । ब्रिटिस अटोमोटिभका नीति प्रमुख निकोलस लाइसका अनुसार ए ९२ पाउन्ड (१२० डलर) भन्दा बढी र डिजेल गाडी लगभग १०० पाउन्डमा भरिन्छ ।

ग्रीसमा एटिकाको ग्यास स्टेसन ओनर्स एसोसिएसनका अध्यक्ष मारिया जाग्काले इन्धनको मूल्यको अवस्था कठिन रहेको बताइन् । ‘यस क्षेत्र, ग्यास स्टेसन मालिकहरू र उपभोक्ताका लागि चीजहरू गाह्रो छन्। इन्धन अब एक प्रकारको विलासिता उत्पादन हो र हामी यो एक सामाजिक वस्तु हो भनेर बिर्सन्छौँ। मानिसहरूलाई काममा जान यो आवश्यक छ’, जाग्काले भनिन् ।

डेनमार्कले पनि राम्रो प्रदर्शन गर्न सकेन । स्थानीय ग्यास स्टेसनका ग्राहक ड्यारियस कोलोड्जिएस्कीका अनुसार गत वर्षको अक्टोबर वा नोभेम्बरमा आफ्नो सानो कार अधिकतममा भर्न करिब ४०० डेनिस क्रोन (६० डलर) खर्च भएको थियो, तर मार्चमा मूल्य बढेर पूरा ट्याङ्क भर्न करिब ५१० क्रोन तिर्नुपरेको छ । ‘म भन्न चाहन्छु कि यो धेरै उच्च छ”, कोलोड्जिएस्कीले भने, “मलाई लाग्छ मूल्यहरू यति उच्च माथि हुनु यो थोरै पागलपन नै हो ।’

तेलको मूल्य बढेसँगै उपभोक्ताले आफ्नो खर्च कटौती गर्ने निर्णय गरेका छन् । ‘पेट्रोल स्टेसनमा गएर दैनिकरूपमा मूल्य बढ्दै गएको देख्दा मलाई ठुलो आश्चर्य लाग्यो’, डेनमार्कका पेन्सनर निगेल बर्नार्डले भने, ‘र यसको मतलब यो हो कि जब तपाईँ अन्य चीजहरूका लागि किनमेल गर्नुहुन्छ, तपाईँ धेरै किन्न चाहनुहुन्न किनभने तपाईँ यस तरिकाले पैसा गुमाउँदै हुनुहुन्छ। त्यसैले, हो, यो समस्या हो।’

युरोपबाहिर प्रभाव

धेरैले युक्रेन सङ्कटसँगको निकटता र रुसको ऊर्जामा निर्भरताका कारण युरोपले स्पिलओभरको असर लिने धारणा राखेका थिए। द्वन्द्वको विकास र विश्वव्यापी बजारमा धक्का लाग्दा विश्वव्यापी उपभोक्ताहरूले पीडा महसुस गरिरहेका छन्।

अमेरिकामा खुद्रा पेट्रोल मूल्यहरू मार्चमा रेकर्ड उच्चमा पुग्यो, जुन जुलाई २००८ मा देखिएको ४.१६५ डलरप्रति ग्यालनको अघिल्लो उचाइभन्दा माथि पुग्यो। ऊर्जा परामर्श वुड म्याकेन्जीका विश्लेषक एड क्रुक्सका अनुसार अमेरिकी घरायसी बजेटमा ग्यास ठुलो कारक हो।

क्रुक्सका अनुसार सामाजिक सञ्जाल इन्स्टाग्राममा एक नजरले हजारौँ अमेरिकीहरूले इन्धनको मूल्यको बारेमा गुनासो वा तीतो मजाकहरू गरेको पोस्टहरू देखाउँदछ । ‘जब सामाजिक सञ्जालमा देखा पर्न थाल्छ, तपाईँ भन्न सक्नुहुन्छ ऊर्जा एक महत्त्वपूर्ण राजनीतिक मुद्दा भएको छ’, क्रुक्सले भने ।

अफ्रिकाका मोटर चालकहरूले पनि बढ्दो मूल्यको डङ्का महसुस गरेका छन्। “यसले केही फरक पर्दैन भनेर कसैले भन्न सक्दैन। किनकि आजकल यो ठुलो कुरा हो’, रुवान्डाको राजधानी किगालीमा बस्ने इशिमवे एरिकले भने, ‘तपाईँले एक हजार एफआरडब्लु (लगभग ९.९ डलर) को पेट्रोल राख्नुभयो भने अलिकति अगाडि गएर पेट्रोल सकिएको महसुस गर्नुहुन्छ। गम्भीररूपमा यो धेरै निराशाजनक छ। यो गाडी चलाउने मानिसहरूलाई धेरै गाह्रो छ।’

ऊर्जाको बढ्दो मूल्यहरुको परिणाम तीव्ररुपमा बढ्न सक्छ जसले जीवनयापनको लागत बढ्न सक्छ । किगाली निवासी केली रुवामापेराले दैनिक उत्पादनहरूको मूल्य धेरै पहिले नै बढेको बताए।

युक्रेन र रुस जस्ता देशहरू ऊर्जा र धेरै कृषि उत्पादनहरूका प्रमुख निर्यातकहरू हुन् भनी उल्लेख गर्दै रुवामापेराले भने, ‘हामी थप मूल्यहरू बढ्ने आशा गर्दछौँ ।’

मध्यपूर्वका धेरै देशहरूले अनाज, तेल र मासुको मूल्य पनि बढेको अनुभव गरेका छन् । विश्वको सबैभन्दा ठुलो गहुँ आयातकर्ता मुलुक इजिप्ट हो । कायरो चेम्बर अफ कमर्सको बेकरी डिभिजन प्रमुख अतिया हम्मादका अनुसार त्यहाँ मार्चमा एक टन पीठोको बजार मूल्य बढेर ११,००० इजिप्सियन पाउन्ड (६०० डलर) पुगेको छ, जुन एक महिना अघि ९,००० पाउन्ड थियो ।

वासिङ्टन–आधारित मध्य पूर्व संस्थानका अतिथि विश्लेषक क्रिस्टियन–डान टाटारुले खाद्यान्नको मूल्य अरब संसारमा सन् २०११ को राजनीतिक उथलपुथलभन्दा पहिलेको स्तरमा पुगेको बताए।

कुनै द्रुत समाधान छैन

विश्लेषकहरूले रुस विरुद्ध प्रतिबन्धहरू युरोपको खर्चमा आएको टिप्पणी गरेका छन्। क्रोएसियाली ऊर्जा विशेषज्ञ इगोर ग्रोजडानिकले एक अन्तर्वार्तामा प्रतिबन्धहरू विशेष गरी ऊर्जा उद्योगका लागि ‘समस्याग्रस्त’ रहेको बताए। ‘सबैभन्दा कमजोर जर्मनी हो । त्यहाँ पर्याप्त प्राकृतिक ग्यास छैन’, ग्रोजडानिकले भने, ‘भाग्यवश नर्ड स्ट्रिम १ अझै पनि सञ्चालनमा छ। यदि नर्ड स्ट्रिम १ बन्द भयो भने यो जर्मनी र युरोपेली सङ्घका लागि विपत्ति हुनेछ, त्यसैले स्थिति राम्रो छैन।’

युरोपले आफ्नो भविष्यको ऊर्जा आपूर्तिलाई पुनः डिजाइन गर्दा छोटो अवधिमा रुसी ऊर्जामा आफ्नो निर्भरता घटाउने क्षेत्रका लागि कुनै सजिलो जवाफको अपेक्षा गरिएको छैन। ‘वास्तवमै बाँकी रहेको प्रश्न भनेको यसलाई रुसबाट टाढा राख्ने बारे हो, जुन चुनौतीपूर्ण हुन गइरहेको छ। यो वर्षौँ लाग्नेछ’ ।

युनिभर्सिटी अफ वारविकका ग्लोबल इनर्जी प्रोफेसर माइकल ब्राडशाले भने, ‘यो वास्तवमा एकै समयमा युरोपमा जीवाश्म इन्धन खपतको मात्रामा समग्र कमी ल्याउन लागेको छ ।’ युरोपेली सङ्घभित्रको भिन्नताले सहयोग गरिरहेको छैन। ‘प्रत्येक युरोपेली सदस्य राष्ट्रले विभिन्न चुनौतिहरूको सामना गर्दछ र यो ईयू २७ सदस्य राष्ट्रहरूसँग व्यवहार गर्ने जटिलताको अंश हो’, ब्राडशाले भने ।

अमेरिकामा उच्च मूल्यहरू जारी रहने सम्भावना थियो। यस वर्ष अमेरिकी कच्चा तेलको उत्पादन प्रतिदिन ७३०,००० ब्यारेलले बढ्ने वुड म्याकेन्जीको भविष्यवाणीलाई ध्यानमा राख्दै क्रुक्सले रुसमाथिको प्रतिबन्धको प्रभावमा केन्द्रित रहेको तेल बजारलाई शान्त पार्नको लागि वृद्धिको गति पर्याप्त नभएको बताए ।

‘वास्तविकरूपमा कुनै पनि प्रवेगले यस वर्ष उत्पादनमा धेरै फरक पार्ने सम्भावना छैन’, उनले भने, ‘उद्योगले तेल क्षेत्र सेवा आपूर्ति शृङ्खलामा कडापन सहित अवरोधहरूको सामना गर्दछन् र त्यहाँ पुँजीगत खर्चको निर्णय र पहिलो तेल बीच अपरिहार्य अन्तराल छन्।’

रुस–युक्रेन द्वन्द्व चलिरहेको अवस्थामा मूल्यहरू उच्चस्तरमा रहने वा अझै बढ्ने अपेक्षा गरिएको छ। ‘हामीलाई थाहा छैन यो कति समय लाग्ने छ’, किगाली निवासी एलेक्स नगारम्बेले भने, ‘तर हामी आउने केही समयका लागि यो चुटकी महसुस गर्नेछौँ।’

‘यसले जति लामो समय लिन्छ, स्थिति त्यति नै खराब हुँदै जान्छ’, नगारम्बेले भने, ‘यो द्वन्द्वबाट तेल उत्पादकहरू समेत प्रभावित भएका छन्, किनभने यो विश्वव्यापी समस्या हो, विश्वव्यापी सङ्कट हो।