काठमाडौँ । नेकपा (माओवादी केन्द्र) को आठौँ राष्ट्रिय महाधिवेशनको उद्घाटन सत्रमा उपस्थित भएका नेता तथा कार्यकर्तादेखि अन्य दलका शीर्ष नेताले माओवादीको वास्तविक पहिचान (ब्रान्ड)को खोजी गरेका छन् ।

सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र, धर्मनिरपेक्षता, समावेशी, समानुपातिक प्रतिनिधित्वको पहलकर्ता र संस्थापनकर्ता माओवादी पछिल्ला वर्षमा रुमल्लिएको जस्तो अनुभव भइरहेका बेला राष्ट्रिय स्तरमै त्यो ब्रान्डको खोजी भएको हो ।

संविधानसभाबाट संविधान माओवादीको एजेन्डा थियो, पूरा पनि भयो । नेपाली जनताले संविधानसभामार्फत संविधान निर्माण गर्ने अवसर प्राप्त गरे । नेपालमा शान्ति प्रक्रिया मौलिक ढङ्गले पूरा भयो । केही काम अझै पनि बाँकी छ । त्यसलाई शीघ्र पूर्णतामा लैजानुपर्ने दायित्व माओवादीकै काँधमा छ तर ढिला भएको छ । उद्घाटन सत्रमा उपस्थित भएका प्रधानमन्त्री एवं नेपाली काँग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवादेखि उपेन्द्र यादवसम्मले माओवादीको भूमिकाको उच्च प्रशंसा गर्दै जनता र देशका पक्षमा थप क्रियाशील हुन माओवादी नेतृत्वको ध्यानाकर्षण गराए ।

जनयुद्धकालीन सहयात्री सिपी गजुरेलले केही सर्तहरू राख्दै फेरि पनि माओवादीहरूका बिचमा एकताको आवश्यकता औँल्याए । नेकपा (एमाले)का महासचिव शङ्कर पोखरेलले ठुलो मेहनतका साथ नेकपा गठन भए पनि एकता जोगाउन नसक्नुको कारणहरूको खोजी गर्नुपर्ने धारणा राखे ।

नेकपा (एमाले)का महासचिवले त जनयुद्धकालीन एजेन्डाको स्मरण मात्रै गराएनन्, लक्ष्यमा कहाँकहाँ चुक्यो भनेर माओवादी नेतृत्वले खोजी गर्नुपर्ने सुझाव दिए । समग्रमा सबै नेताहरूका एउटै मनोभावना थियो, माओवादीले आफ्नो एजेन्डा के कति पूरा गर्‍यो र के कति एजेन्डा अझै पनि बाँकी छ भन्ने खोजी गर्न ध्यानाकर्षण गराए ।

टुटफुट र विभाजनको चक्र व्यूहमा फसेको भए पनि जनयुद्धकालीन माओवादी पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ कै वरिपरि केन्द्रित छ भन्ने यथार्थ राष्ट्रिय महाधिवेशनको उद्घाटन सत्रमा प्रस्ट देखियो । जनयुद्धकालीन १७ नेताले पार्टी छाडेको, नौ जना उच्च नेताले शहादत प्राप्त गरेको भए पनि सहिद, बेपत्ता परिवार, घाइते योद्धा सबैको आस अझै पनि माओवादीप्रति नै छ । एजेन्डाका हिसाबले माओवादी अब्बल देखिए पनि कार्यान्वयनको तहमा भने माओवादीले आफूले भने अनुसार नेतृत्व गर्न सकेको छैन । यद्यपि, नेपालको राजनीतिक परिवर्तनको भूमिकामा माओवादी शीर्ष स्थानमा छ । नेतृत्वमा नै छ ।

यही सन्दर्भ जोड्दै प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष प्रचण्डको बलमा नै संविधानसभाबाट संविधान बनेको ऐतिहासिक तथ्यलाई स्मरण गराइदिए । प्रधानमन्त्रीले भने, ‘प्रचण्ड जीले नेपालको राजनीतिमा धेरै ठुलो योगदान दिनुभएको छ । उहाँकै बलले हामी संविधानसभामा गएका हौँ । संविधानसभाबाट संविधान बनाउने कुरा २००७ सालमा काँग्रेसले गरेको हो, पछिल्लो चरणमा प्रचण्डले लिएकै अडानका कारण संविधानसभाको चुनाव भएको हो ।’

माओवादीकै नेता नारायणकाजी श्रेष्ठ र मातृकाप्रसाद यादवले पनि पार्टीको चिन्ता गरे । उनीहरूले माओवादीलाई कसरी सुधार गर्न सकिन्छ भन्ने ‘प्रेसक्रिप्सन’ प्रस्तुत गरे ।

साङ्गठनिक कर्मकाण्ड पूरा गर्न मात्रै माओवादीको आयोजना नगरिएको भन्दै नेता श्रेष्ठले माओवादीले गर्नुपर्ने विभिन्न पाँच वटा कामका बारेमा उद्घाटन सत्रलाई जानकारी गराए ।

अर्का नेता यादवले कोही कसैले छाड भन्दैमा क्रान्तिकारी नेतृत्वले छाड्न नमिल्ने र नेतृत्वको पुस्तान्तरण भन्ने कुरा पुँजीवादीको भएको बताए । नेता यादवले भने, ‘अहिले चलेको पुस्तान्तरणको कुरा पुँजीवादीहरूका कुरा हुन् । बुढाले छाड्नुपर्‍यो र नयाँलाई दिनपर्‍यो ।

स्थापित नेतालाई पाखा लगाइदिने अनि केही नजान्नेलाई नेता बनाइदिने ।’ नेता यादवले पार्टी र क्रान्तिको चिन्ता गर्दै अगाडि भने, ‘फेस र एजले मात्रै नेतृत्व हुँदैन ।’

नेकपा (क्रान्तिकारी माओवादी)का नेता सिपी गजुरेलले पनि माओवादीको पहिचान स्मरण गर्न सुझाव दिए । उनले जनयुद्ध सुरु गर्दा ताकाको केन्द्रीय समितिले गरेको प्रतिबद्धता सम्झन विशेष गरी प्रचण्डलाई सुझाव दिए । राष्ट्रियता, जनजीविकाको विषयमा प्रस्ट भएर आए माओवादीसँग पुनः एकता हुने उनको भनाइ थियो ।

जनता समाजवादी पार्टीका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले जनयुद्धकालीन दिनहरू स्मरण गर्दै माओवादी जनयुद्ध र मधेस जनविद्रोहको बलमा गणतन्त्र र सङ्घीयता स्थापना भएको तथ्य पेस गर्दै माओवादी जनयुद्ध र मधेस जनविद्रोहका कतिपय एजेन्डा पूरा हुन नसकेको भन्दै पहिचानको खोजी गरे ।

लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीका नेता अनिल झाले पनि माओवादीको मूल्य र मान्यताको खोजी गरे । उनले संविधानमा सबै थोक भए पनि केही नभएको जस्तो भएको भन्दै संविधानलाई पूर्ण बनाउन सके माओवादी नै सफल हुने धारणा राखे ।

एमालेका महासचिव मैनालीले त व्यवस्था बदलिए पनि अवस्था बदलिन नसकेकामा जनगुनासो व्याप्त रहेको भन्दै नेपाली राष्ट्रिय जनक्रान्तिको मौलिक बाटो कुन हो भनेर माओवादी नेतृत्वलाई नै प्रश्न गरे ।

सबै नेताका धारणा सुनिसकेपछि माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले पनि पार्टी एकता जोगाउन नसकेको र माओवादी आन्दोलन कमजोर भएको विषयमा आत्म समीक्षा गर्ने दृढता व्यक्त गरे । माओवादी अरू कारणले होइन मेरो आफ्नै कारणले बिग्रिएको भन्दै अब आफैँबाट सच्याउन सुरु गर्ने अध्यक्ष प्रचण्डको स्वीकारोक्ति थियो ।

माओवादीका स्थायी समिति सदस्य पम्फा भुसालले पनि समाजवाद उनमुखसमाज निर्माण गर्ने आधार तयार गर्नु नै पार्टीको आठौँ महाधिवेशनको मुख्य उद्देश्य रहेको भन्दै माओवादी अब खास रूपमा माओवादीको रूपमा प्रस्तुत हुने विश्वास व्यक्त गरे ।

पार्टी भित्रका नेतादेखि बाहिरका नेताहरूले समेत माओवादीको पहिचान खोजेको सन्दर्भमा महाधिवेशनबाट माओवादी कुन रूपमा प्रस्तुत हुन्छ भन्ने चासो र जिज्ञासा पैदा गरिदिएको छ ।

माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डका शब्दमा सुधारसहितको क्रान्तिकारी माओवादी बनाउने सङ्कल्प आठौँ महाधिवेशनले गर्नेछ । देश, जनताको विश्वासलाई कुन रूपमा माओवादीले सम्बोधन गर्ला भन्ने चासो यति बेला आम जनमानसमा रहेको छ ।

कर्मकाण्डी रूपमा अधिवेशन सकिएला वा माओवादीलेभने जस्तै केही नयाँ रूपमा आउला त्यो भने पुस १५ गतेसम्म पुग्दा नै स्पष्ट भइसक्नेछ ।