रुकुम ।  जिल्लाका दुर्गम गाउँहरूमा उत्पादित स्याउ बिक्री नहुँदा कृषकहरू समस्यामा परेका छन्।

सडक सञ्जाल नपुगेको उक्त ठाउँमा घोडा खच्चर र मानिस बोकेर ढुवानी गर्दा अन्य स्याउको भन्दा महंगो पर्ने भएपछि बिक्री नभएको हो। रुकुम पूर्व पुथा उत्तरगंगा गाउँपालिकाका विभिन्न ठाउँमा फलेका स्याउ बिक्री भएको छैन। गत असोज महिनामै टिपिएका स्याउ बिक्री नभई कुहिने भएपछि स्थानीयले रक्सी बनाउन थालेका छन्। पुथाउत्तररगंगा गाउँपालिकाको १ र २ नं। वडामा फलेका स्याउको रक्सी बनाउन थालिएको हो ।

वडा नं। १ को मैकोट र २ को पेल्मालगायतका ठाउँमा स्याउ फल्न थालेको धेरै भएको छैन। स्याउ फलाउन थाले पनि बिक्री गर्न सम्भव नभएपछि किसानहरूले समस्या झेलिरहेका छन्। स्याउ टिप्ने क्रममा ढुवानीमा अनुदान पाइने आशमा रहेका किसानहरुले अनुदान नपाएपछि स्याउको रक्सी बनाउन थालेका छन् भने, कतिले मकैसँग स्याउ पनि साट्न थालेको गाउ कार्यपालिका सदस्य समेत रहेका पेल्मा निवासी जिताराम कामीले बताए। उनका अनुसार ३ माना स्याउ बराबर १ माना मकै साटिने गरेको छ।

मैकोट तथा पेल्मासम्म सडक नपुगेका कारण ढुवानी नै महंगो पर्ने भएकाले स्याउ बिक्री गर्न नसकेको गुनासो उनको छ। गत वर्ष प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकिकरण परियोजनाले ढुवानी अनुदान दिँदा १ सय २० क्विन्टल स्याउ विक्री भएको थियो। रोयल र डेलिसियस जातको स्याउ एक सयदेखि १४० रुपैयाँ सम्म प्रति किलो स्याउ बिक्री भएको थियो। असोजमा टिपिएका स्याउ किसानले असोजमै खच्चडमार्फत गाडी पुग्ने ठाउँ सेरा सम्म ढुवानी गरेका थिए।

परियोजनाले प्रति किलो स्याउ ढुवानीका लागि २७ रुपैयाँ अनुदान दिएको थियो भने किसानले प्रति किलो १५ रुपैयाँ तिरेर स्याउ ढुवानी गरेका थिए। कति किसानले केही स्याउ बाग्लुङसम्म खच्चडबाट ढुवानी समेत गरेका थिए। खच्चडबाट ढुवानी गर्दा महंगो पर्ने भएकाले बुर्तिवाङतर्फ स्याउ पठाउन सम्भव नभएको कामीले बताए। ‘स्याउ फलाइयो, बिक्री नभएपछि हामी समस्यामा छौं, स्थानीय सरकारले ठूलो अनुदान दिन सक्ने अवस्था छैन,’ कामीले भने, ‘संघीय र प्रदेश सरकारले वास्ता नगर्दा हामी मारमा परेका छौँ।’ पुथाउत्तरगंगा गाउँपालिकाका १ र २ वडाका साथै अन्य वडामा हरेक वर्ष स्याउ लाउने किसान त बढ्छन् नै स्याउका बोट र स्याउ फल्ने बोट पनि बढेकै छन्।

हरेक वर्ष स्याउ फल्ने बोट बढ्ने भएपछि स्याउ उत्पादन बढ्दै छ। फलेका स्याउ बिक्री हुन नसक्ने भएपछि समस्यामा परेको स्याउ किसान लक्ष्मीप्रसाद पुन मगरले बताए। बिक्री नहुने पक्का भएपछि फलेका स्याउ टिप्न पनि ध्यान नदिएको उनको भनाइ छ। सरकारले हुम्ला, जुम्लामा दिएको जस्तै ढुवानी अनुदान दिन सके पुथाउत्तरगंगा गाउँपालिकबाट धेरै स्याउ बाहिरीने र स्थानीयको जीवन स्तर पनि उकासिने स्थानीय बताउँछन्। पुथाउत्तरगंगा गाउँपालिकाको १, २, ५, १० र ११ नं। वडामा धेरै स्याउका बोट छन्। त्यसका अलावा ६, ९, १२, १३ र १४ नम्वर वडाका विभिन्न ठाउँमा पनि स्याउका बोट छन्।

गाउँपालिकाभर ३० हजार बढी स्याउका बोट छन्। जसमा ३ हजार बढी स्याउ फल्न थालेका छन्। घरैपिच्छे स्याउका बोट लाउन थालिएपनि बजारसम्म पुर्‍याउन उपयुक्त माध्यम वा ढुवानी गर्न महंगो पर्ने हुँदा किसान चिन्तित छन। हाल पुथा उत्तरगंगा गाउँपालिका–१३, पिपलटुङसम्म मात्रै गाडी पुगेको छ। किसानले स्याउ टिप्ने समयमा भने गाडी त्यहाँसम्म पनि पुग्न सम्भव छैन। खच्चडमार्फत स्याउ ढुवानी गर्दा महंगो हुने हुँदा स्याउ बिक्री नै नहुने समस्या किसानले झेलिरहेका छन्।